همیشه نیازمندی‌های ما باعث انتخاب نوع طراحی و پیاده سازی ما می‌شوند و لزوما چیزی که برای ما جذابتر و پیچیده‌تر است، باعث موفقیت سیستمی که طراحی می‌کنیم نمی‌شود. چه بسا که یک انتخاب نادرست و نادیده گرفتن یک یا چند نیازمندی، باعث شود هیچ یک از مواردی که شما برای انتخاب آن نوع طراحی در نظر گرفته بودید، محقق نشوند. هدف من از ارائه این بخش، معرفی مهمترین فاکتورهایی است که شما می‌توانید با استفاده از آنها تصمیم بگیرید که آیا باید سیستم خود را بصورت توزیع شده پیاده سازی کنید یا خیر و شاید بهترین راه برای بدست آوردن درک بهتری از این فاکتورها، ارائه مثالی واقعی از یک سیستم توزیع شده باشد.
یکی از تجربیاتی که من در زمینه طراحی و پیاده سازی سیستمهای توزیع شده داشته‌ام «سیستم آمارنامه فرآورده‌های دارویی کشور» است. هدف این سیستم، تامین کردن آماری از زنجیره تامین فرآورده‌های دارویی کشور است و در آن همه چیز در قالب رخدادهایی که در این زنجیره اتفاق می‌افتند، بوجود می‌آید. یعنی ما باید تمام رخداد‌ها را از لحظه‌ای که یک تولید کننده یا وارد کننده، فرآورده را وارد این زنجیره می‌کند، تا لحظه‌ای که فرآورده توسط داروخانه به مشتری تحویل داده می‌شود و از زنجیره خارج می‌شود، ثبت کنیم و در مرحله بعد گزارشات کاملی را از اطلاعات ثبت شده، در اختیار تمام تولید کنندگان، وارد کنندگان، توزیع کنندگان و شعب آنها، داروخانه‌ها، یکسری از ارگانهای دولتی، دانشگاه‌ها و عموم جامعه قرار بدهیم.
نمایی از زنجیره تامین فرآورده‌های دارویی و نحوه فراخوانی سرویس آمارنامه 
در این سیستم چالش‌های بسیار مهمی وجود دارند که پس از بررسی‌های انجام شده، برای هر یک راه حلی ارائه خواهد شد:
چالش اول: در دسترس بودن سیستم
در دسترس بودن این سرویس بسیار حیاتی است. یعنی با از دسترس خارج شدن این سرویس، قسمتی از داده‌های اصلی خود را از دست میدهیم؛ که باعث می‌شود آمار ارائه شده درست نباشد.
ارائه راه حل:
بدلیل اینکه احتمال از دسترس خارج شدن یک سرور همیشه وجود دارد، این چالش به تنهایی می‌تواند دلیل محکمی برای پیاده سازی سیستم بصورت توزیع شده باشد. برای حل این مشکل می‌توانیم از روش Active/Standby استفاده کنیم. به این صورت که چند کپی از سرویس روی چند سرور داشته باشیم که هر لحظه یکی از این سرور‌ها فعال باشد. با از دسترس خارج شدن سرور Active، یکی از سرور‌های Standby فعال شود و درخواستهای جدید برای این سرور ارسال شوند.
این روش تنها قابلیت در دسترس بودن سیستم را افزایش می‌دهد و هیچ تاثیری روی کارآیی سیستم ندارد.
برای رفع مشکل فوق، از روش Replicate روی یک یا چند Cluster استفاده می‌کنیم. یعنی چند کپی از سرویس، روی چند سرور داشته باشیم؛ به این صورت که همه آنها فعال باشند. درخواست‌ها با الگوریتمی که انتخاب می‌کنیم، از طریق Load Balancer بین این Nodeها پخش می‌شوند. با این روش، هم کارآیی سیستم بالا می‌رود و هم همیشه Nodeهایی وجود دارند که جای Nodeهای از دسترس خارج شده را بگیرند.
این روش کارآیی سیستم را افزایش چشمگیری می‌دهد. اما بدلیل اینکه یک Load Balancer داریم، در صورتیکه به هر دلیلی Load balancer از دسترس خارج شود، کل سیستم از دسترس خارج می‌شود.
برای رفع مشکل فوق بصورت ترکیبی، از هر دو روش در قسمتهای مختلف استفاده می‌کنیم که در این روش احتمال از دسترس خارج شدن سیستم به حداقل ممکن می‌رسد و کارآیی سیستم نیز به حداکثر ممکن می‌رسد.
(در هر صورت بهترین راه حل برای این چالش، استفاده از سیستمهای توزیع شده است.)
چالش دوم: تعداد کاربران و تعداد درخواست بسیار زیاد و همیشه رو به افزایشند
کاربران این سیستم شامل تمام داروخانه‌های کشور، تمام توزیع کنندگان و شعب آنها، تمام تولید کنندگان، تمام وارد کنندگان، دانشگاه‌های مرتبط، یکسری از ارگانهای دولتی و عموم جامعه هستند. یعنی سیستم شامل تعداد کاربران بسیار زیادی است که چیزی در حدود 15000 کاربر از این مجموعه وظیفه دارند بصورت فعال و متناوب با این سیستم کار کنند. کاربران این سیستم همیشه رو به افزایشند.
به نسبت تعدادکاربران و رو به افزایش بودن آنها، درخواست از این سیستم، هیچگاه قطع نمی‌شود و همیشه رو به افزایش است. با رخ دادن هر Event، یک درخواست برای سیستم ارسال می‌شود. بطور مثال تنها در آخرین مرحله به ازای هر رخداد داروخانه، درخواستی برای سیستم ارسال می‌شود (تنها یکی از رخدادهای داروخانه، رخداد فروش است که با ارائه هر نسخه توسط مشتری اتفاق می‌افتد). با توجه به اینکه در کشور چیزی در حدود 12000 داروخانه وجود دارند، سیستم باید توانایی پاسخ دادن به 12000 درخواست بصورت همزمان و متناوب، آن هم فقط برای رخداد فروش داروخانه‌ها را داشته باشد.
ارائه راه حل:
بدلیل تعداد بسیار زیاد درخواست‌ها و بالا رفتن این تعداد، بصورت لحظه‌ای و حیاتی بودن دسترسی به این سیستم، سیستم باید قابلیت این را داشته باشد که بدون از دسترس خارج شدن، اولا درخواستهای جاری را پاسخ دهد، دوما همیشه آمادگی لازم را برای افزایش تعداد درخواست‌ها، داشته باشد. یعنی به هیچ وجه Scale-up به‌تنهایی پاسخگوی نیاز ما نیست و برای رفع این مشکل باید از Scale-out کمک بگیریم. یعنی با افزایش تعداد درخواست‌ها، بدون از دسترس خارج شدن سیستم و با کمترین هزینه و پیچیدگی، Nodeهایی به سیستم اضافه کنیم که قسمتی از بار پردازشی در آنها انجام شود.
در این روش ما می‌توانیم به راحتی و با کمترین هزینه، با افزایش تعداد درخواست، Nodeهایی را به Cluster اضافه کنیم تا بار پردازشی اضافی در آنها رفع شود. همچنین برای استفاده بهینه از منابع، با کاهش درخواست، Nodeهایی را از Cluster خارج کنیم. همچنین قابلیت در دسترس بودن این سیستم نیز در بالاترین سطح خود قرار دارد.
چالش سوم: حجم زیاد هر درخواست و زمان زیاد مورد نیاز برای پردازش آن
روال پاسخ دادن به هر درخواست، شامل دریافت درخواست، گرفتن Log از درخواست، اعمال دسترسی‌های ارسال کننده درخواست، اعتبارسنجی درخواست، پردازش درخواست، ذخیره آن و پاسخ به کاربر است و بدلیل اینکه هر رخداد می‌تواند شامل اطلاعات بسیار زیادی باشد، انجام همه این اعمال، زمان زیادی را می‌طلبد. همچنین با توجه به تعداد کاربران، تعداد درخواست و حجم داده‌ای که باید ذخیره کنیم - در صورتی که هر درخواست نیز بخواهد در مدت زمان زیادی پردازش شود - سیستم با حجم بسیار زیادی از درخواست مواجه است که هر یک زمانی زیادی را نیز برای پردازش نیاز دارد.
ارائه راه حل:
در صورت ارائه راه حل نادرست برای حل این چالش، با توجه به تعداد درخواست و داده‌هایی که در سیستم ذخیره شده‌اند، این چالش می‌تواند برای سیستم، مشکلات بسیار زیادی را ایجاد کند. به همین دلیل باید این پردازش بزرگ را به پردازش‌های کوچکتری که قابلیت Concurrency را با کمترین میزان تاخیر دارند و هدف همه آنها پاسخ دادن به کاربر است، تبدیل کنیم.
با تقسیم بندی وظایف و قرار دادن هریک از این وظایف در سخت افزارهای متفاوت، سیستم این قابلیت را دارد که برای کاربر همیشه در دسترس باشد. در کمترین زمان بیشترین تعداد درخواست را بصورت همزمان و با کمترین تاخیر پردازش کند و با افزایش درخواست‌ها، برای هر قسمت می‌توانیم تعداد Node موجود در آن قسمت را افزایش دهیم.
چالش چهارم: حجم بسیار زیاد و رو به افزایش داده‌های سیستم
داده‌های این سیستم ذاتا همیشه و در هر شرایطی رو به افزایش هستند و هیچگاه جریان داده، در این سیستم قطع نمی‌شود. با توجه به تعداد کاربران، تعداد درخواست و نوع داده، ما با حجم داده‌ی بسیار زیادی روبرو هستیم که پایانی ندارند.
ارائه راه حل:
با توجه به حیاتی بودن دسترسی به سیستم و سایر چالش‌هایی که در قسمتهای قبلی ذکر شد، در صورتیکه حتی تمام قسمتهای قبل را به‌درستی طراحی و پیاده سازی کنیم، اگر برای این چالش راه حل درستی را ارائه ندهیم، تمامی راه حل‌های قبلی که ارائه کردیم، بی فایده می‌باشند. چون با از دسترس خارج شدن Database، کل سیستم از دسترس خارج می‌شود.
برای رفع این مشکل واقعا نمی‌توان از یک سخت افزار استفاده کرد؛ چون دقیقا شبیه به این است که تعداد خودروهای بسیار زیادی که از طریق یک بزرگراه چند بانده حرکت می‌کنند و جریان آنها هیچگاه قطع نمی‌شود، در انتهای مسیر وارد یک پارکینگ شوند. یعنی در انتها باید وارد یک پارکینگ شوند که در هر لحظه ممکن است ظرفیت آن پر شود. گذشته از این برای رفتن به این پارکینگ باید وارد یک صف شوند که زمان انتظار آنها را افزایش می‌دهد. یک سخت افزار همیشه قابلیت از دسترس خارج شدن را دارد. با جریان داده افزایشی، همیشه احتمال پر شدن حافظه‌اش وجود دارد. گذشته از همه اینها به احتمال زیاد قادر به پاسخ دادن به تعداد درخواستهای بسیار زیادی که هر لحظه ممکن است تعداد آنها بیشتر شود را نیز نداشته باشد.
نتیجه گیری این است که تقریبا تمام چالش‌هایی که برای سرویس وجود داشت، برای Database نیز وجود دارد. به همین دلیل باید Database نیز بصورت توزیع شده پیاده سازی شود:
این طراحی تقریبا تمامی قابلیتهای طراحی سرویسمان را دارد. یعنی با افزایش تعداد درخواست، یا کم شدن فضای ذخیره سازی در هر یک از Nodeها، ما این قابلیت را داریم که Nodeهایی را به آن اضافه کنیم. همچنین بدلیل اینکه داده‌های ما در دو یا چند Node کپی شده‌اند، با از دسترس خارج شدن هر Node همیشه Nodeهایی وجود دارند که جای Node معیوب را بگیرند؛ تا زمانیکه Node معیوب دوباره به سیستم بازگردد.
همانطور که دیدید، هر یک از چالش‌های ذکر شده به تنهایی قابلیت این را دارند که سیستم خود را به‌صورت توزیع شده پیاده سازی کنید. اما نکته بسیار مهمی که باید همیشه در نظر داشته باشید این است که تصمیمات شما همیشه باید با بررسی‌های کامل از جنبه‌های مختلف گرفته شوند. در دنیای واقعی علاوه برفاکتورهایی که هر یک بصورت یک چالش در قسمت بالا ذکر شد، فاکتورهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند عاملی برای انتخاب، یا عدم انتخاب سیستمهای توزیع شده باشند. فاکتورهایی که در ادامه مطلب ذکر می‌شوند.
مهمترین فاکتورهای انتخاب سیستمهای توزیع شده:
1- هزینه: هزینه می‌تواند مهمترین فاکتور در انتخاب یک سیستم توزیع شده باشد. هیچ کسی نمی‌خواهد سیستمی را طراحی کند که هزینه طراحی، پیاده سازی و نگهداری آن بیشتر از سود حاصل از آن باشد. یا کمتر پیش می‌آید که گروهی تصمیم بگیرند که وقتی که یک نوع طراحی و پیاده سازی با هزینه کمتر جوابگوی نیازهای آنها است، از نوع طراحی و پیاده سازی استفاده کنند که هزینه بیشتری را برای آنها ایجاد می‌کند؛ حتی در صورتیکه طراحی دوم قابلیتهای بیشتری را نیز ایجاد کند.
2- در دسترس بودن سیستم: گاهی ممکن است یک لحظه از دسترس خارج شدن سیستم، عواقب جبران ناپذیری را برای کل سیستم به‌وجود بیاورد. در این حالت بهترین انتخاب، سیستمهای توزیع شده است.
3- تعداد یا نوع کاربران سیستم: تعداد کاربرانی که همیشه رو به افزایشند، می‌تواند فاکتور بسیار مهمی در انتخاب یک سیستم توزیع شده باشد. اما مشکلی که وجود دارد این است که همیشه در ابتدای طراحی این تعداد مشخص نیست. گاهی نیاز است نوع طراحی خود را با توجه به نوع کاربران سیستم انتخاب کنید. بطور مثال سیستم شما نیازهای کاربران یک مکان یا سازمان خاص را رفع می‌کند، یا نیازهای یک جامعه را رفع می‌کند. در صورتیکه سیستم شما نیاز کاربران یک محیط بزرگ را رفع کند، همیشه باید منتظر بالا رفتن میزان کاربران سیستم نیز باشید.
4- تعداد درخواستهای از سیستم: تعداد درخواست‌ها در اکثر موارد وابستگی بسیار زیادی به تعداد یا نوع کاربران دارد. پوشش دادن تعداد زیاد درخواست، بصورت متناوب و رو به افزایش می‌تواند فاکتور بسیار مهمی در انتخاب یک سیستم توزیع شده باشد.
5- نوع و حجم عملیاتی که انجام میدهیم: برخی عملیات ممکن است زمان بسیار زیادی برای اجرا نیاز داشته باشند که می‌تواند روی سیستم ما تاثیر بسیار زیادی بگذارند. برای افزایش کارآیی و پردازش تعداد بیشتر درخواست‌ها، گاهی بهتر است یک عملیات را تبدیل به عملیاتی کوچکتر کرد و هرکدام از این عملیات کوچکتر را در یک سخت افزار جداگانه اجرا کرد.
6- نوع و حجم داده‌هایی که نیاز به ذخیره شدن دارند: نوع داده‌هایی که ذاتا همیشه رو به افزایشند می‌تواند فاکتور بسیار مهمی در انتخاب سیستمهای توزیع شده باشد. البته این مورد نیز همیشه از ابتدای طراحی مشخص نیست. نوع کاربران شما می‌توانند کمک بسیار بزرگی در انتخاب این فاکتور داشته باشند.
7- کارآیی: با یک طراحی و تقسیم بندی درست در قسمتهای مختلف سیستم می‌توان حجم و تعداد بسیار زیادی از پردازش‌ها را بصورت همزمان اجرا کرد. البته کاملا بصورت انعطاف پذیر؛ به صورتیکه با بیشتر شدن تعداد و حجم پردازش، سیستم بدون از دسترس خارج شدن، قادر به پوشش دادن آنها باشد.
8- امنیت: پردازش شما می‌تواند تقسیم بندی شود. بصورتیکه هر قسمت در سرور جداگانه‌ای که از قبل مشخص نیست، اجرا شود. سروری که حتی به اینترنت هم وصل نیست. با طراحی درست می‌توان امنیت سیستم را بسیار افزایش داد.
9- موقعیت جغرافیایی کاربران: گاهی بدلیل تعداد زیاد کاربران نیاز است درخواستهای هر کاربر، در نزدیکترین سرور به او پردازش شود. این فاکتور در سیستمهای بسیار بزرگ دلیل بسیار مهمی در انتخاب سیستمهای توزیع شده‌است.
علاوه بر موارد فوق مواردی را مانند
Internet of things یا همان IOT که پایه و اساس آن سیستمهای توزیع شده‌است، یا مواردی را مانند
Machine learning که می‌تواند بصورت توزیع شده پیاده سازی شود، نیز در نظر بگیرید.
با در نظر گرفتن تمام موارد فوق و شرایط اختصاصی سیستمی که طراحی می‌کنید، سعی کنید بهترین انتخاب را انجام دهید.
