SASS چیست؟

SASS مخفف Syntactically Awesome Style Sheets است که توسط آقای Hampton Catlin طراحی و ایجاد شده است و همانند CoffeeScript که پس از کامپایل به جاوااسکریپت تبدیل می‌شد، SASS نیز پس از کامپایل به CSS تبدیل می‌شود. SASS با استفاده از متغیرها، mixins، ارث بری و قوانین تودرتو، CSS را با مهارت زیادی در بهترین حالت تولید می‌کند.

SASS باعث کمتر نوشتن کد CSS، سبب افزایش خوانایی و دستکاری کردن راحتتر و پویای آن می‌شود. این مساله راهی عالی برای نوشتن کدهای CSS کاربردی‌تر است و می‌تواند سرعت گردش کار هر توسعه دهنده و یا طراح وب را افزایش دهد.

وقتی اولین بار SASS عرضه شد، syntax آن تفاوت قابل توجهی با CSS داشت (پسوند فایل‌های آن SASS. است) که به جای نوشتن براکت‌ها، از تورفتگی استفاده می‌شد و دیگر نیازی به نوشتن ";" نبود. البته با عدم استقبال از این syntax مواجه شد و با عرضه‌ی نسخه 3 SASS، (که پسوند فایل‌های آن SCSS. است) syntax آن بسیار شبیه به CSS شد؛ البته با همه‌ی ویژگی‌های SASS.

برای مثال کد CSS زیر را می‌خواهیم به دو روش بنویسیم:

header {
     margin: 0;
     padding: 0;
     color: #fff;
}

$color:  #fff;
header {
    margin: 0;
    padding:0;
    color: $color;
}

$color: #fff
header
   margin: 0
   padding: 0
   color: $color

کامپایل کردن SASS

• روش اصلی استفاده از SASS در Ruby است که پس از نصب Ruby و اجرای فرمان SASS ،gem install sass نصب می‌شود و برای کامپایل، اجرای فرمان زیر:

sass myfile.scss myfile.css

• استفاده از برنامه‌های گرافیکی مانند Hammer , CodeKit و Compass.
• استفاده از برنامه‌های رایگان مانند libsass که با یک کامپایلر سریع نوشته شده با ++C/C است و همچنین می‌توانید libsass را از طریق NPM با node-sass   نصب کنید.

npm install node-sass

• استفاده از افزونه Web Essentials در Visual Studio

• در صورتیکه بر روی یک پروژه‌ی بزرگ با میزان کد زیاد کار می‌کنید، استفاده از Ruby SASS، کمی کند کار کامپایل را انجام می‌دهد.
• اگر بخواهید از libsass استفاده کنید، این مسئله وجود دارد که به طور %100 با قابلیت‌های Ruby SASS برابری ندارد.
• در صورتیکه نمی‌خواهید از command line استفاده کنید، برنامه‌های گرافیکی گزینه‌ای عالی هستند. شما می‌توانید طوری تنظیم کنید که تمامی تغییراتی که در فایل SASS انجام می‌شود، به صورت خودکار کار کامپایل انجام شود.
• اگر هم فقط می‌خواهید کدی را که نوشته‌اید تست کنید، می‌توانید از ابزارهای آنلاین مانند SassMeister استفاده کنید.
  

استفاده از CSS علاوه بر جذابیت و قابلیت‌های مفید آن، پیچیدگی هایی دارد و کدهای شما معمولا طولانی می‌شود و هرچه کدها طولانی‌تر شوند، مدیریت آن نیز سخت‌تر می‌گردد. اما با استفاده از SASS ، قابلیت هایی به Css اضافه می‌شود که قبلا وجود نداشت، از جمله استفاده از varible ها، نوشتن کدهای تو در تو ( nesting ) و … . با استفاده از SASS کدهای CSS کوتاه‌تر شده و در نتیجه سریعتر اجرا شوند. SASS   با CSS3 سازگار است. همچنین امکان مشاهده فایلهای آن (با پسوند .scss ) توسط افزونه Firesass For Firebug وجود دارد.

دو syntax برای SASS وجود دارد: یکی SCSS (Sassy CSS) که شکل توسعه یافته CSS3 می باشدو دیگری که قدیمی‌تر است، Indented syntax می‌باشد که در آن به جای استفاده از براکت، از تورفتگی خطهای کد استفاده می‌شود و همچنین از به جای استفاده از سمی کولن ، باید به خط جدید بروید.

قابلیتهای موجود در SASS :

1- Variables

متغیرها امکان ایجاد تغییرات در کدهای CSS را بسیار راحتتر می‌سازند. به عنوان مثال یک متغیر برای یک کد رنگ دلخواه تعریف می‌کنید، از این به بعد به جای استفاده از کد رنگ در کدهای CSS ، از متغیر تعریف شده  برای آن بهره می‌گیرید، به این ترتیب ، چنانچه در آینده نیاز به تغییر این کد رنگ داشته باشید، تنها با تغییر آن در متغیر ، در کل فایل CSS تغییر ایجاد خواهد شد . برای تعریف متغیر ، در ابتدای اسم دلخواه خود از علامت $ استفاده کنید:

$myColor:   #ff0000;
 
body {
    color: $myColor;
}
.box{
Border-color:$myColor;
}

می توانید selector ‌ها را مانند کدهای html به صورت hirearchy تعریف کنید:

nav {
     ul {
          list-style: none;
         }
      li { display: inline-block; }
      a {
          text-decoration: none;
         }
}

nav ul {
  list-style: none;
}
nav li {
  display: inline-block;
}
nav a {
  text-decoration: none;
}

می توانید قطعاتی از کدهای CSS را به صورت Partial SASS تعریف کنید و سپس آن را در فایلهای SASS دیگر استفاده نمایید.همانند Partialview در MVC ، هنگام نام گذاری آن از _ در ابتدای نام استفاده نمایید. فایل partial SASS دارای پسوند   .SCSS می باشد : " "_myPartial.scss

برای استفاده از _myPartial.scss در فایل sass دیگر ، از دایرکتیو @import استفاده کنید:

@import "myPartial"

@import "mypartial1","myPartial2"

/*_myPartial1.scss  codes…*/
html,body,ul,ol {
  margin:  0;
  padding: 0;
}
 
/*_myPartial2.scss  codes…*/
 
@import "myPartial1"
 
body, {
 background-color: #efefef;
}

html, body, ul, ol {
  margin: 0;
  padding: 0;
}
body {
  background-color: #efefef;
  }

4- Mixins :

از آنجایی که استفاده و نوشتن بعضی property ‌های CSS سخت می‌باشد، می‌توانید از روش mixin استفاده کرده و قطعه کدهایی را ایجاد کنید که بتوانید در کدهایتان از آنها بارها و بارها استفاده کنید. به عنوان مثال قطع کدی برای border-radius ایجاد کنید ، (همانطور که میدانید border-radius برای مرورگرهای مختلف ، حالتهای مختلفی تعریف می‌شود.). برای ایجاد mixin ، در ابتدای قطع کد از @mixin استفاده نمایید و برای استفاده ازآن ، از @include استفاده نمایید:  

@mixin cssProperty $yourCustomName{
…
Your css properties…
}

ایجاد mixin:

@mixin border-radius($radius) {
  -webkit-border-radius: $radius;
     -moz-border-radius: $radius;
      -ms-border-radius: $radius;
       -o-border-radius: $radius;
          border-radius: $radius;
}

استفاده از mixin:

.box { @include border-radius(10px); }

Extend/Inheritance -5 :

@XETEND به شما این امکان را می‌دهد تا بخشی از Property ‌های یک selector را برای استفاده در selector ‌های دیگر به اشتراک بگذارید:

.message {
  border: 1px solid #ccc;
  padding: 10px;
  color: #333;
}
.success {
  @extend .message;
  border-color: green;
}

کدها بعد از تولید شدن به صورت زیر دیده می‌شوند:

.message, .success {
  border: 1px solid #cccccc;
  padding: 10px;
  color: #333;
}
 
 .success {
  border-color: green;
}

می توانید از عملگرهای ضرب و تقسیم و جمع و تفریق در کدهای CSS خود استفاده نمایید:

article[role="main"] {
  float: left;
  width: 600px / 960px * 100%;
}

حال که با SASS آشنا شدید ، انگیزه کافی برای دانستن روش نصب و استفاده آن خواهید داشت. برای استفاده از SASS می توانید از نرم افزارهایی که برای ویندوز ، مک و لینوکس وجود دارند، استفاده کنید از جمله این نرم افزارها :

CodeKit , Compass.app , Hammer , Koala , LiveReload , Mixture , Prepros , Prepros Pro , Scout

روش دیگر استفاده از command line می‌باشد:

چنانچه سیستم عامل شما ویندوز می‌باشد، برای استفاده از sass ابتدا باید  rubby را نصب نمایید. سپس در Cmd خط زیر را اجرا کنید:

gem install sass

چنانچه به خطایی برخوردید، ابتدا gem توسط sudo را نصب کنید:

sudo gem install sass

 سپس توسط خط زیر چک کنید که SASS نصب شده است یا خیر:

sass -v

Sass 3.2.12 (Media Mark)

برای کسب اطلاعات بیشتر و روش نصب در سایر سیستم عاملها به این  لینک مراجعه نمایید.

SassScript :

فایل SASS اسکریپتی برای اجرای یک سری از فانکشنها دارد، از جمله :

- rgb($red, $green, $blue)   /* برای ایجاد کد رنگ rgb */

برای مشاهده لیست کامل این فانکشنها به این لینک مراجعه کنید.

نصب bower

sudo npm install -g bower
bower init

bower install bootstrap-sass-official --save  
bower install fontawesome --save
bower install bootstrap-rtl --save

sudo npm install gulp gulp-ruby-sass gulp-notify gulp-bower --save-dev

var gulp = require('gulp'),
    sass = require('gulp-ruby-sass'),
    notify = require('gulp-notify'),
    bower = require('gulp-bower');

var config = {
    sassPath = './resources/sass',
    bowerDir = './bower_components'
}

// create a task to do bower install
gulp.task('bower', function() {
    return bower()
      .pipe(gulp.dest(config.bowerDir))
});

// Copy js files to public folder
gulp.task('js', function() {
    return gulp.src([config.bowerDir + '/bootstrap-sass-official/assets/javascripts/bootstrap.min.js',
                    config.bowerDir + '/jquery/dist/jquery.min.js'
            ])
        .pipe(gulp.dest('./public/js'));

});

// Copy fontawesome icons to public/fonts folder
gulp.task('icons', function() {
    return gulp.src(config.bowerDir + '/fontawesome/fonts/**.*')
        .pipe(gulp.dest('./public/fonts'));
});

gulp.task('css', function() {
    return sass(config.sassPath + '/style.scss', { // Our coustom sass
      style: 'compressed',  // minify css
      loadPath: [ // load paths to easy use import in resources/sass
        './resources/sass',
        config.bowerDir + '/bootstrap-sass-official/assets/stylesheets', // bootstrap sass files
        config.bowerDir + '/fontawesome/scss' // awesome icons sass files
      ]
    })
});

gulp.task('css', function() {
    return sass(config.sassPath + '/style.scss', { // Our coustom sass
      style: 'compressed',  // minify css
      loadPath: [ // load paths to easy use import in resources/sass
        './resources/sass',
        config.bowerDir + '/bootstrap-sass-official/assets/stylesheets', // bootstrap sass files
        config.bowerDir + '/fontawesome/scss' // awesome icons sass files
      ]
    })
        .on('error', notify.onError(function(error) {
            return 'Error: ' + error.message;
        }))
      .pipe(gulp.dest('./public/css'));
});

// Rerun the task when a file changes
gulp.task('watch', function() {

    gulp.watch(config.sassPath + '/**/*.scss', ['css']); 

});

// Run this task with :  gulp
// OR gulp default
gulp.task('default', ['bower', 'icons', 'css','js']);

متغیرها (Variables)

متغیرها در SASS با استفاده از $ در ابتدای نام آن، به عنوان یک مقدار مورد استفاده‌ی در CSS تعریف می‌شوند. شما در SASS می‌توانید متغیرهایی را برای margin ،font-size و یا padding و غیره، تعریف کنید. استفاده از متغیرها این امکان را به شما می‌دهد که خیلی راحت‌تر از style‌های تعریف شده، مجدد استفاده کنید.

شما 6 نوع مختلف متغیر را می‌توانید با استفاده از SASS بکار ببرید.

• Strings (مثال: ;"myString: "your text here$ )
• Numbers (مثال: ;myNum: 16px$)
• Colors (مثال: ;myColor: aqua$)
• Booleans (مثال: ;myBool: true$)
• Lists (مثال: ;myItemList: 1px solid red$)
• Nulls (مثال: ;myVar: null$)

برای مثالی از استفاده‌ی از این متغیرها، یک فایل را با نام styles.scss ایجاد کرده و کدهای زیر را در آن وارد کنید:

$myColor: #FFF726;
$myBackColor: #2B14FF;
$myString: "I Love ";
$myFontSize: 13px;
$myMargin: 0px auto;
$myWidth: 300px;
 
h1 {
   color: $myColor;
   margin: 0;
   padding: 0;
}

h1:before{
  content: $myString;
}

#container {
   width: $myWidth;
   margin: $myMargin;
   background-color:$myBackColor;
   text-align:center;
}

ریاضی (Math)

برخلاف SASS ،CSS به ما امکان استفاده از عبارات ریاضی را می‌دهد. عملگرهای جمع + ، تفریق - ، تقسیم / ، ضرب * ، باقیمانده % ، مساوی == ، نامساوی =! را  SASS پشتیبانی می‌کند. در هنگام استفاده از عبارات ریاضی چند نکته وجود دارد که باید رعایت کنید:

نکته1: چون علامت / در CSS به عنوان یک کوتاه کننده استفاده می‌شود مانند font: 14px/16px، در صورتیکه بخواهید عمل تقسیم را بر روی مقدار ثابتی انجام دهید باید آنها را درون پرانتر قرار دهید.

$fontDiff: (14px/16px);

$container-width: 100% - 20px;

$container-width: 100%;

.container {
  width: $container-width;
}

.col-4 {
  width: $container-width / 4;
}

.container {
   width: 100%;
}

.col-4 {
    width: 25%;
}

توابع (Functions)

• (darken ($color, $amount: این تابع برای تیره‌تر کردن یک کد رنگ می‌باشد. شما برای استفاده‌ی از این تابع باید دو مقدار را به آرگومان‌های ورودی این تابع که به ترتیب کد رنگ و میزان تیره‌تر شدن آن به صورت درصد از %0 تا %100 می‌باشند، ارسال کنید و خروجی آن کد رنگ تولید شده است. توجه داشته باشید نوع سیستم رنگی ارسال شده به عنوان پارامتر color$، خروجی این تابع نیز همان نوع می‌باشد.

darken(hsl(25, 100%, 80%), 30%) => hsl(25, 100%, 50%)
darken(#800, 20%) => #200

• (lighten ($color, $amount: این تابع برای روشن‌تر کردن یک رنگ می‌باشد و دقیقا برعکس تابع darken عمل می‌کند.

lighten(hsl(0, 0%, 0%), 30%) => hsl(0, 0, 30)
lighten(#800, 20%) => #e00

• (alpha ($color) / opacity($color: با استفاده از این دو تابع می‌توانید میزان شفافیت/کدری را مشخص کنید.
• (mix ($color1, $color2, $weight:50% : با استفاده از این تابع می‌توانید دو رنگ را با هم ترکیب کنید. مقدار پیش فرض آرگومان weight$ برابر %50 می‌باشد و تعیین آن اختیاری است. محدوده‌ی پذیرش مقدار weight$ هرچه به %0 نزدیک‌تر باشد، باعث نزدیک‌تر بودن رنگ خروجی به رنگ دوم و هرچه به %100 نزدیکتر باشد رنگ خروجی به رنگ اول نزدیک‌تر می‌شود. توجه: میزان شفافیت/کدری را نیز می‌تواند تشخیص دهد.
  

mix(#f00, #00f) => #7f007f
mix(#f00, #00f, 25%) => #3f00bf
mix(rgba(255, 0, 0, 0.5), #00f) => rgba(63, 0, 191, 0.75)

تو در تو (Nesting)

SASS امکان تعریف استایل‌های تو در تو را به شما می‌دهد که باعث خواناتر شدن استایل‌های نوشته شده می‌شود. به عنوان مثال به کد CSS زیر توجه کنید:

#container {
    width: 500px;
    margin: 0 auto;
}

#container p {
   font-family: Arial;
   font-size: 13px;
}

#container h1 {
   font-family: Tahoma;
   font-size: 15px;
}

#container h2 {
   font-family: Helvetica;
   font-size: 14px;
}

$myFontsize1: 13px;
$myFontsize2: 18px;
$myFontsize3: 25px;
$myWidth: 500px;
$myMargin: 0px auto;

#container {
    width: $myWidth;
    margin: $myMargin;

    p {
        font-family: Arial;
        font-size: $myFontsize1;
    }

    h1 {
        font-family: Tahoma;
        font-size: $myFontsize3;
    }

    h2 {
        font-family: Helvetica;
        font-size: $myFontsize2;
    }
}

a.myAnchor {
    color: blue;

    &:hover {
        text-decoration: underline;
    }

    &:visited {
        color: purple;
    }
}

.first-component {
    .text { font-size: 1.4em; }
    .button { font-size: 1.7em; }

    .second-component {
        .text { font-size: 1.2em; }
        .button { font-size: 1.4em; }
    }
}

.first-component .text {
  font-size: 1.4em;
}
.first-component .button {
  font-size: 1.7em;
}
.first-component .second-component .text {
  font-size: 1.2em;
}
.first-component .second-component .button {
  font-size: 1.4em;
}

.first-component .text {
  font-size: 1.4em;
}
.first-component .button {
  font-size: 1.7em;
}
.second-component .text {
  font-size: 1.2em;
}
.second-component .button {
  font-size: 1.4em;
}

در  قسمت قبل  بیان شد همراه با نصب Angular Material، تعدادی تم از قبل ساخته شده نیز نصب خواهند شد که شامل یکسری استایل با رنگهای مشخصی هستند. این تم‌ها عبارتند از:

• indigo-pink
• deeppurple-amber
• purple-green
• pink-bluegrey 

انگیولار متریال ۲ علاوه بر این، امکاناتی برای ایجاد تم سفارشی را نیز فراهم کرده است. در این بخش قصد داریم برای قالب نمونه‌ای که قبلا ایجاد کرده بودیم یک تم سفارشی بسازیم.

مقدمه

تم در انگیولار متریال، از ترکیب چند پالت رنگی، ساخته می‌‌شود. پالت‌های رنگ را در طراحی متریال ( Material Design ) در  اینجا می‌توانید مشاهده کنید. انگیولار متریال رنگهای مورد استفاده خود را در گروه‌های زیر دسته بندی کرده است. 

• Primary : این پالت رنگی به صورت گسترده در بخشهای مختلف صفحه و کامپوننت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  
• Accent : این پالت رنگی برای دکمه‌های شناور و همچنین المنتهای تعاملی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  
• Warn : این پالت رنگی برای مشخص کردن حالت‌های خطا، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  
• Foreground : این پالت رنگی برای متون و آیکونها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  
• Background : این پالت رنگی برای المنت‌های پس زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  

در انگیولار متریال تمامی تم‌ها در زمان build به صورت استاتیک تولید می‌شوند. این قابلیت با خارج کردن چرخه تولید تم از چرخه راه‌اندازی برنامه، باعث بهبود در راه‌اندازی خواهد شد. 

تعریف تم سفارشی

برای ساخت تم سفارشی نیاز به یک فایل Sass خواهیم داشت. پس در مسیر /src یک فایل Sass را  با نام my-custom-theme.scss ایجاد می‌کنیم (شما می‌توانید از هر نام دیگری برای فایل Sass استفاده کنید). اگر از AngularCLI برای برنامه‌های خود استفاده می‌کنید، بایستی فایل Sass ایجاد شده را به لیست استایل‌ها در فایل angular-cli.json اضافه کنید. این کار باعث می‌شود AngularCLI این فایل Sass را در زمان build به css کامپایل کند. 

نکته: استفاده از فایل Sass برای ساختن تم سفارشی به این معنی نیست که شما از Sass برای سایر Style های برنامه خود استفاده کنید.

"styles": [
  "styles.css",
  "my-custom-theme.scss"
],

اگر از AngularCLI استفاده نمی‌کنید، شما نیاز به ابزاری برای کامپایل فایل Sass به css خواهید داشت.  ابزارهای بسیاری در این زمینه وجود دارند از جمله: gulp-sass و grunt-sass . ولی ساده‌ترین ابزار برای این کار node-sass می‌باشد. کافی است بعد از نصب، دستور زیر را اجرا کنید تا فایل sass به css کامپایل شود. فایل css تولید شده را مستقیما در صفحه index.html خود می‌توانید استفاده کنید.

node-sass src/my-custom-theme.scss dist/my-custom-theme.css

در فایل تم ایجاد شده ( my-custom-theme.scss ) ابتدا بایستی فایل Sass اصلی انگیولار متریال را وارد کنید.

@import '~@angular/material/theming';

در قدم بعدی mixin تعریف شده با نام mat-core  را در فایل Sass  انگیولار متریال، وارد می‌کنیم. این mixin شامل تمامی Styleهای مشترکی است که توسط کامپوننت‌های مختلف استفاده می‌شود. 

@include mat-core();

نکته: مطمئن شوید فقط یک بار این mixin را در سرتاسر برنامه خود وارد کرده باشید. در غیر این صورت، فایل css تولید شده شامل یکسری Style تکراری خواهد بود و این باعث بزرگ و حجیم شدن فایل css نهایی خواهد شد. 

تا اینجا فایل تم ایجاد شده اینگونه خواهد بود:  

@import '~@angular/material/theming';
@include mat-core();

حالا نوبت تعریف تم سفارشی است. ولی قبل از آن باید با سیستم رنگها در طراحی متریال ( Material Design ) آشنایی داشته باشیم. در طراحی متریال ۱۹ پالت رنگی با نام‌های مختلف وجود دارند. برای ۱۶ پالت رنگی، ۱۴ طیف رنگی و برای ۳ پالت رنگی دیگر، ۱۰ طیف رنگی در نظر گرفته شده است. هر کدام از این طیف‌های رنگی، دارای یک مقدار عددی است. یعنی یک رنگ در سیستم طراحی متریال متشکل از یک نام رنگ و یک شماره طیف رنگ است که مقدار پیش فرض طیف رنگ، عدد ۵۰۰ می‌باشد. 

حالا با استفاده از تابع mat-palette تعریف شده در فایل Sass انگیولار متریال، سه متغیر را برای رنگهای Primary ، Accent و Warn در فایل my-custom-theme.scss ، به شکل زیر تعریف می‌کنیم. 

$my-app-primary: mat-palette($mat-indigo);
$my-app-accent:  mat-palette($mat-pink, 500, A100, A400);
$my-app-warn:    mat-palette($mat-deep-orange);

تابع mat-palette در فایل Sass اصلی انگیولار متریال، به شکل زیر تعریف شده است. 

@function mat-palette($base-palette, $default: 500, $lighter: 100, $darker: 700)

این تابع یک پارامتر اجباری دارد و بقیه پارامترها اختیاری هستند.

• base-palette $: نام رنگ را دریافت می‌کند. این پارامتر اجباری است و باید مشخص شود. 
  
• default$: با این پارامتر، طیف پیش‌فرض رنگ انتخاب شده را مشخص می‌کنیم. این پارامتر اختیاری است و مقدار پیش فرض آن 500 است.
  
• lighter$: با این پارامتر، طیف روشن رنگ انتخاب شده را مشخص می‌کنیم. این پارامتر اختیاری است و مقدار پیش فرض آن 100 است.
  
• darker$: با این پارامتر، طیف تیره رنگ انتخاب شده را مشخص می‌کنیم. این پارامتر اختیاری است و مقدار پیش فرض آن 700 است.
  

@import '~@angular/material/theming';
@include mat-core();
$my-app-primary: mat-palette($mat-teal);
$my-app-accent:  mat-palette($mat-amber, 500, A100, A400);
$my-app-warn:    mat-palette($mat-deep-orange);

$my-app-theme: mat-light-theme($my-app-primary, $my-app-accent, $my-app-warn);

@include angular-material-theme($my-app-theme);

<md-card>
  <button md-raised-button color="primary">
    Primary
  </button>
  <button md-raised-button color="accent">
    Accent
  </button>
  <button md-raised-button color="warn">
    Warning
  </button>
</md-card>