MobX از 4 مفهوم اصلی تشکیل میشود:
- Observable state: در MobX نیز همانند Redux، کل شیء state به صورت یک شیء جاوا اسکریپتی ارائه میشود؛ با این تفاوت که در اینجا این شیء، یک Observable است که نمونه‌ای از مفهوم آنرا در مثال قسمت قبل بررسی کردیم.
- Actions: متدهایی هستند که state را تغییر می‌دهند.
- Computed properties: در مورد مفهوم خواص محاسباتی در قسمت قبل بحث کردیم. این خواص، مقدار خود را بر اساس تغییرات سایر خواص Observable، به روز میکنند.
- Reactions: سبب بروز اثرات جانبی (side effects) میشوند؛ مانند تعامل با دنیای خارج. نمونه‌ای از آن، متد autorun است که تغییرات Observableها را ردیابی میکند.
برای مثال خاصیت محاسباتی fullName، تغییرات سایر خواص Observable را احساس کرده و مقدار خودش را به روز میکند. سپس یک Reaction به آن، میتواند به روز رسانی DOM، جهت نمایش این تغییرات باشد و یا نمونه‌ی دیگری که میتواند بسیاری از این مفاهیم را نمایش دهد، کلاس زیر است:
- دراینجا با استفاده از decorator syntax کتابخانه‌ی mobx، خواص و متدهای این کلاس معمولی ES6 را مزین کرده‌ایم.
- برای مثال زمانیکه تعریف observable numberOfPeople@ را داریم، به این معنا است که می‌خواهیم تغییرات تعداد افراد را تحت نظر قرار دهیم و اگر تغییری در مقدار آن صورت گرفت، آنگاه مقدار خواص محاسباتی که با computed@ مزین شده‌اند، به صورت خودکار به روز رسانی شوند.
- action@ به این معنا است که متدی در اینجا، سبب بروز تغییری در state کلاس جاری میشود. MobX به همراه یک strict mode است که اگر فعال باشد، ذکر تزئین کننده‌ی action@ بر روی یک چنین متدهایی ضروری است، در غیراینصورت، الزامی به درج آن نیست.
در این قطعه کد تعدای console.log را هم ملاحظه میکنید. علت آن نمایش مفهوم کش کردن اطلاعات در MobX است. فرض کنید برای بار اول، مقدار یکی از خواصی را که به صورت observable تعریف شده‌اند، تغییر میدهیم. در این حالت تمام خواص محاسباتی وابسته‌ی به آنها، به صورت خودکار مجددا محاسبه شده و console.logها را نیز مشاهده خواهیم کرد. اگر برای بار دوم همین فراخوانی صورت گیرد و تغییری در مقادیر خواص observable صورت نگیرد، MobX از نگارش کش شده‌ی این خواص محاسباتی استفاده میکند و بی‌جهت سبب رندر مجدد UI نخواهد شد که در نهایت کارآیی بالایی را سبب خواهد شد. برای پیاده سازی یک چنین قابلیتی با Redux باید از مفهومی مانند React.memo و Memoization و کتابخانههای کمکی مانند Reselect استفاده کرد؛ اما در اینجا به صورت توکار و خودکار اعمال میشود.
ساختارهای داده‌ای که توسط MobX پشتیبانی میشوند
MobX از اکثر ساختارهای داده‌ای متداول در جاوا اسکریپت پشتیبانی میکند؛ برای مثال:
- اشیاء مانند ({})observable
- آرایه‌ها مانند ([])observable
- Maps مانند observable(new Map())
چند نکته:
- همانطور که در قسمت قبل نیز ذکر شد، decorators در اصل یکسری تابع هستند و برای مثال میتوان observable را به صورت observable@ و یا به صورت یک تابع معمولی مورد استفاده قرار داد.
- اگر شیء‌ای را به صورت ({})observable معرفی کنیم، با افزودن خواصی به آن پس از این فراخوانی، این خواص دیگر مورد ردیابی قرار نخواهند گرفت. علت آنرا هم در شبه‌کد زیر میتوان مشاهده کرد:
کاری که متد observable انجام می‌دهد، شمارش کلیدهای (خواص) شیء ارسالی به آن است و سپس محصور کردن آنها درون یک شیء observable و در آخر بازگشت آن.
برای رفع این مشکل میتوان از Map استفاده کرد. یعنی در اینجا اگر قرار است تعداد خواص اشیاء را به صورت پویا تغییر دهید، آنها را به صورت Map تعریف کنید؛ چون متد set آن توسط observableها ردیابی میشود.
استفاده از MobX با React توسط کتابخانه‌ی mobx-react
تا اینجا MobX را به صورت متکی به خود مورد بررسی قرار دادیم. اکنون قصد داریم آنرا به یک برنامه‌ی React متصل کنیم. برای اینکار کتابخانههای زیادی وجود دارند که در این قسمت کلیات روش کار با کتابخانه‌ی mobx-react را در بین آنها بررسی میکنیم.
نصب کتابخانه‌ی mobx-react
ابتدا نیاز است تا این کتابخانه را نصب کنیم:
تحت نظر قرار دادن کامپوننت‌ها
در ادامه پس از نصب کتابخانه‌ی mobx-react، نیاز است کامپوننت‌ها را تحت نظر MobX قرار دهیم که اینکار را میتوان توسط تزئین کننده‌ی observer آن انجام داد. همانطور که عنوان شد، تزئین کننده‌ها را میتوان به صورت معمولی observer@ به یک کلاس و یا به صورت فراخوانی تابع، برای مثال به یک کامپوننت تابعی اعمال کرد. برای نمونه کامپوننت‌های کلاسی را به نحو زیر میتوان با observer@ مزین کرد:
در این حالت هر زمانیکه یکی از اشیاء observable تغییر میکند، React را وادار به رندر مجدد UI خواهد کرد.
و یا کامپوننت‌های تابعی را میتوان توسط متد observer به صورت زیر محصور کرد:
با تحت نظر قرار گرفته شدن یک کامپوننت (چه با تزئین کننده‌ی observer@ و یا با بکارگیری نگارش تابعی آن)، منطقی که در پشت صحنه مورد استفاده قرار می‌گیرد، یک چنین شکلی را خواهد داشت (و برای اینکار نیازی به کد نویسی نیست):
زمانیکه کار رندر اولیه‌ی کامپوننت در DOM به پایان رسید، متد autorun به تغییرات observableها در پشت صحنه گوش‌فرا داده و سبب فراخوانی متد رندر کامپوننت، با هر تغییر لازمی میشود. این کاری است که متد یا تزئین کننده‌ی observer کتابخانه‌ی mobx-react انجام می‌دهد.
تعریف مخزن و اتصال آن به کامپوننت‌ها
کار شیء Provider که بالاترین کامپوننت را در سلسله مراتب کامپوننت‌ها محصور میکند، ارائه‌ی store، به تمام کامپوننت‌های فرزند است. در Redux فقط یک store را داریم که به شیء Provider آن ارسال میکنیم. اما در حین کار با MobX چنین محدودیتی وجود ندارد و میتوان چندین store را تعریف کرد و در اختیار برنامه قرار داد که شبه‌کد نحوه‌ی تعریف آن به صورت زیر است:
در حین کار با Redux، قسمتی از مراحل تعریف آن، کار اتصال خواص موجود در state مخزن redux، به props یک کامپوننت است و یا همچنین کار اتصال رویدادها به props. یک چنین کاری را در اینجا به سادگی با تزئین کننده‌ای به نام inject میتوان انجام داد که مخزن مورد استفاده را مشخص میکند:
و یا برای کامپوننت‌های تابعی میتوان از نگارش تابعی inject استفاده کرد. در این حالت، store تزریقی را میتوان به صورت props دریافت نمود:
یک مثال: پیاده سازی مثال شمارشگر قسمت سوم این سری با mobx-react
در ادامه قصد داریم برنامه‌ی شمارشگر ارائه شده در قسمت سوم بررسی redux را با mobx پیاده سازی کنیم. به همین جهت یک پروژه‌ی جدید React را ایجاد میکنیم:
در ادامه کتابخانههای mobx ، mobx-react و همچنین بوت استرپ را نصب میکنیم. برای این منظور پس از باز کردن پوشه‌ی اصلی برنامه توسط VSCode، دکمه‌های ctrl+` را فشرده (ctrl+back-tick) و دستور زیر را در ترمینال ظاهر شده وارد کنید:
سپس برای افزودن فایل bootstrap.css به پروژه‌ی React خود، ابتدای فایل index.js را به نحو زیر ویرایش خواهیم کرد:
پس از آن فایل src\index.js را به صورت زیر تغییر میدهیم:
توضیحات:
- در قسمت قبل، روش تحت نظر قرار دادن یک شیء متداول جاوا اسکریپتی را توسط متد observable مشاهده کردیم. در اینجا نگارش کلاسی آن مثال را بر اساس کلاس Count مشاهده میکنید. اگر نخواهیم از decorator ای مانند observable@ بر روی خاصیت value این کلاس استفاده کنیم، روش تابعی آنرا با فراخوانی متد decorate و ذکر نوع کلاس و سپس خاصیتی که باید به صورت observable تحت نظر قرار گیرد، در اینجا مشاهده میکنید. این هم یک روش کار با mobx است.
- پس از ایجاد کلاس Count که در اینجا نقش store را نیز بازی میکند، یک وهله‌ی جدید را از آن ساخته و به متغیر count در این ماژول و همچنین window.count انتساب میدهیم. انتساب window.count سبب میشود تا بتوان در کنسول توسعه دهندگان مرورگر، با نوشتن count و سپس enter، به محتویات این متغیر دسترسی یافت و یا حتی آنرا تغییر داد؛ مانند تصویر زیر که بلافاصله این تغییر، در UI برنامه نیز منعکس میشود:
- در اینجا تعریف شیء Provider را که پیشتر در مورد آن بحث کردیم، مشاهده نمی‌کنید؛ چون با تک کامپوننت Counter تعریف شده‌ی در این مثال، نیازی به آن نیست. میتوان این شیء store را به صورت مستقیم به props کامپوننت Counter ارسال کرد.
اکنون تعریف کامپوننت شمارشگر واقع در فایل src\components\Counter.jsx به صورت زیر خواهد بود که این کامپوننت، count را به صورت props دریافت میکند:
و سپس بر اساس count رسیده، در اینجا میتوان مستقیما متدهای کلاس Count را فراخوانی کرد (مانند count.increment؛ که البته در اصل یک خاصیت است که با متدی مقدار دهی شدهاست) و یا مقدار خاصیتی از آنرا مانند count.value، نمایش داد.
تا زمانیکه کامپوننت، با تابع observer محصور شدهاست، به props رسیده گوش فرا داده و خواص و اشیاء observable آنرا تشخیص می‌دهد و سبب رندر مجدد کامپوننت، با تغییری در آنها خواهد شد.
کدهای کامل این قسمت را میتوانید از اینجا دریافت کنید: state-management-with-mobx-part2.zip
- Observable state: در MobX نیز همانند Redux، کل شیء state به صورت یک شیء جاوا اسکریپتی ارائه میشود؛ با این تفاوت که در اینجا این شیء، یک Observable است که نمونه‌ای از مفهوم آنرا در مثال قسمت قبل بررسی کردیم.
- Actions: متدهایی هستند که state را تغییر می‌دهند.
- Computed properties: در مورد مفهوم خواص محاسباتی در قسمت قبل بحث کردیم. این خواص، مقدار خود را بر اساس تغییرات سایر خواص Observable، به روز میکنند.
- Reactions: سبب بروز اثرات جانبی (side effects) میشوند؛ مانند تعامل با دنیای خارج. نمونه‌ای از آن، متد autorun است که تغییرات Observableها را ردیابی میکند.
برای مثال خاصیت محاسباتی fullName، تغییرات سایر خواص Observable را احساس کرده و مقدار خودش را به روز میکند. سپس یک Reaction به آن، میتواند به روز رسانی DOM، جهت نمایش این تغییرات باشد و یا نمونه‌ی دیگری که میتواند بسیاری از این مفاهیم را نمایش دهد، کلاس زیر است:
import { action, observable, computed } from 'mobx';
class PizzaCalculator {
@observable numberOfPeople = 0;
@observable slicesPerPerson = 2;
@observable slicesPerPie = 8;
@computed get slicesNeeded() {
console.log('Getting slices needed');
return this.numberOfPeople * this.slicesPerPerson;
}
@computed get piesNeeded() {
console.log('Getting pies needed');
return Math.ceil(this.slicesNeeded / this.slicesPerPie);
}
@action addGuest() {
this.numberOfPeople!++;
}
} - برای مثال زمانیکه تعریف observable numberOfPeople@ را داریم، به این معنا است که می‌خواهیم تغییرات تعداد افراد را تحت نظر قرار دهیم و اگر تغییری در مقدار آن صورت گرفت، آنگاه مقدار خواص محاسباتی که با computed@ مزین شده‌اند، به صورت خودکار به روز رسانی شوند.
- action@ به این معنا است که متدی در اینجا، سبب بروز تغییری در state کلاس جاری میشود. MobX به همراه یک strict mode است که اگر فعال باشد، ذکر تزئین کننده‌ی action@ بر روی یک چنین متدهایی ضروری است، در غیراینصورت، الزامی به درج آن نیست.
در این قطعه کد تعدای console.log را هم ملاحظه میکنید. علت آن نمایش مفهوم کش کردن اطلاعات در MobX است. فرض کنید برای بار اول، مقدار یکی از خواصی را که به صورت observable تعریف شده‌اند، تغییر میدهیم. در این حالت تمام خواص محاسباتی وابسته‌ی به آنها، به صورت خودکار مجددا محاسبه شده و console.logها را نیز مشاهده خواهیم کرد. اگر برای بار دوم همین فراخوانی صورت گیرد و تغییری در مقادیر خواص observable صورت نگیرد، MobX از نگارش کش شده‌ی این خواص محاسباتی استفاده میکند و بی‌جهت سبب رندر مجدد UI نخواهد شد که در نهایت کارآیی بالایی را سبب خواهد شد. برای پیاده سازی یک چنین قابلیتی با Redux باید از مفهومی مانند React.memo و Memoization و کتابخانههای کمکی مانند Reselect استفاده کرد؛ اما در اینجا به صورت توکار و خودکار اعمال میشود.
ساختارهای داده‌ای که توسط MobX پشتیبانی میشوند
MobX از اکثر ساختارهای داده‌ای متداول در جاوا اسکریپت پشتیبانی میکند؛ برای مثال:
- اشیاء مانند ({})observable
- آرایه‌ها مانند ([])observable
- Maps مانند observable(new Map())
چند نکته:
- همانطور که در قسمت قبل نیز ذکر شد، decorators در اصل یکسری تابع هستند و برای مثال میتوان observable را به صورت observable@ و یا به صورت یک تابع معمولی مورد استفاده قرار داد.
- اگر شیء‌ای را به صورت ({})observable معرفی کنیم، با افزودن خواصی به آن پس از این فراخوانی، این خواص دیگر مورد ردیابی قرار نخواهند گرفت. علت آنرا هم در شبه‌کد زیر میتوان مشاهده کرد:
const extendObservable = (target, source) => {
source.keys().forEach(key => {
const wrappedInObservable = observable(source[key]);
Object.defineProperty(target, key, {
set: value.set.
get: value.get
});
});
}; برای رفع این مشکل میتوان از Map استفاده کرد. یعنی در اینجا اگر قرار است تعداد خواص اشیاء را به صورت پویا تغییر دهید، آنها را به صورت Map تعریف کنید؛ چون متد set آن توسط observableها ردیابی میشود.
استفاده از MobX با React توسط کتابخانه‌ی mobx-react
تا اینجا MobX را به صورت متکی به خود مورد بررسی قرار دادیم. اکنون قصد داریم آنرا به یک برنامه‌ی React متصل کنیم. برای اینکار کتابخانههای زیادی وجود دارند که در این قسمت کلیات روش کار با کتابخانه‌ی mobx-react را در بین آنها بررسی میکنیم.
نصب کتابخانه‌ی mobx-react
ابتدا نیاز است تا این کتابخانه را نصب کنیم:
> npm install --save mobx mobx-react
تحت نظر قرار دادن کامپوننت‌ها
در ادامه پس از نصب کتابخانه‌ی mobx-react، نیاز است کامپوننت‌ها را تحت نظر MobX قرار دهیم که اینکار را میتوان توسط تزئین کننده‌ی observer آن انجام داد. همانطور که عنوان شد، تزئین کننده‌ها را میتوان به صورت معمولی observer@ به یک کلاس و یا به صورت فراخوانی تابع، برای مثال به یک کامپوننت تابعی اعمال کرد. برای نمونه کامپوننت‌های کلاسی را به نحو زیر میتوان با observer@ مزین کرد:
import { observer } from "mobx-react";
@observer class Counter extends Component { و یا کامپوننت‌های تابعی را میتوان توسط متد observer به صورت زیر محصور کرد:
const Counter = observer(({ count }) => {
return (
// ...
);
}); class ContainerComponent extends Component () {
componentDidMount() {
this.stopListening = autorun(() => this.render());
}
componentWillUnmount() {
this.stopListening();
}
render() { … }
} تعریف مخزن و اتصال آن به کامپوننت‌ها
کار شیء Provider که بالاترین کامپوننت را در سلسله مراتب کامپوننت‌ها محصور میکند، ارائه‌ی store، به تمام کامپوننت‌های فرزند است. در Redux فقط یک store را داریم که به شیء Provider آن ارسال میکنیم. اما در حین کار با MobX چنین محدودیتی وجود ندارد و میتوان چندین store را تعریف کرد و در اختیار برنامه قرار داد که شبه‌کد نحوه‌ی تعریف آن به صورت زیر است:
import { Provider } from 'mobx-react';
import ItemStore from './store/ItemStore';
import Application from './components/Application';
const itemStore = new ItemStore();
ReactDOM.render(
<Provider itemStore={itemStore}>
<Application />
</Provider>,
document.getElementById('root'),
); @inject('itemStore')
class NewItem extends Component {
// ... const UnpackedItems = inject('itemStore')(
observer(({ itemStore }) => (
// ...
)),
); یک مثال: پیاده سازی مثال شمارشگر قسمت سوم این سری با mobx-react
در ادامه قصد داریم برنامه‌ی شمارشگر ارائه شده در قسمت سوم بررسی redux را با mobx پیاده سازی کنیم. به همین جهت یک پروژه‌ی جدید React را ایجاد میکنیم:
> create-react-app state-management-with-mobx-part2 > cd state-management-with-mobx-part2 > npm start
> npm install --save mobx mobx-react bootstrap
import "bootstrap/dist/css/bootstrap.css";
پس از آن فایل src\index.js را به صورت زیر تغییر میدهیم:
import "./index.css";
import "bootstrap/dist/css/bootstrap.css";
import { autorun, decorate, observable } from "mobx";
import React from "react";
import ReactDOM from "react-dom";
import Counter from "./components/Counter";
import * as serviceWorker from "./serviceWorker";
class Count {
value = 0;
increment = () => {
this.value++;
};
decrement = () => {
this.value--;
};
}
decorate(Count, { value: observable });
const count = (window.count = new Count());
autorun(() => console.log("The count changed!", count.value));
ReactDOM.render(
<main className="container">
<Counter count={count} />
</main>,
document.getElementById("root")
);
serviceWorker.unregister(); - در قسمت قبل، روش تحت نظر قرار دادن یک شیء متداول جاوا اسکریپتی را توسط متد observable مشاهده کردیم. در اینجا نگارش کلاسی آن مثال را بر اساس کلاس Count مشاهده میکنید. اگر نخواهیم از decorator ای مانند observable@ بر روی خاصیت value این کلاس استفاده کنیم، روش تابعی آنرا با فراخوانی متد decorate و ذکر نوع کلاس و سپس خاصیتی که باید به صورت observable تحت نظر قرار گیرد، در اینجا مشاهده میکنید. این هم یک روش کار با mobx است.
- پس از ایجاد کلاس Count که در اینجا نقش store را نیز بازی میکند، یک وهله‌ی جدید را از آن ساخته و به متغیر count در این ماژول و همچنین window.count انتساب میدهیم. انتساب window.count سبب میشود تا بتوان در کنسول توسعه دهندگان مرورگر، با نوشتن count و سپس enter، به محتویات این متغیر دسترسی یافت و یا حتی آنرا تغییر داد؛ مانند تصویر زیر که بلافاصله این تغییر، در UI برنامه نیز منعکس میشود:
- در اینجا تعریف شیء Provider را که پیشتر در مورد آن بحث کردیم، مشاهده نمی‌کنید؛ چون با تک کامپوننت Counter تعریف شده‌ی در این مثال، نیازی به آن نیست. میتوان این شیء store را به صورت مستقیم به props کامپوننت Counter ارسال کرد.
اکنون تعریف کامپوننت شمارشگر واقع در فایل src\components\Counter.jsx به صورت زیر خواهد بود که این کامپوننت، count را به صورت props دریافت میکند:
import { observer } from "mobx-react";
import React from "react";
const Counter = observer(({ count }) => {
return (
<section className="card mt-5">
<div className="card-body text-center">
<span className="badge m-2 badge-primary">{count.value}</span>
</div>
<div className="card-footer">
<div className="d-flex justify-content-center align-items-center">
<button
className="btn btn-secondary btn-sm"
onClick={count.increment}
>
+
</button>
<button
className="btn btn-secondary btn-sm m-2"
onClick={count.decrement}
>
-
</button>
</div>
</div>
</section>
);
});
export default Counter; تا زمانیکه کامپوننت، با تابع observer محصور شدهاست، به props رسیده گوش فرا داده و خواص و اشیاء observable آنرا تشخیص می‌دهد و سبب رندر مجدد کامپوننت، با تغییری در آنها خواهد شد.
کدهای کامل این قسمت را میتوانید از اینجا دریافت کنید: state-management-with-mobx-part2.zip
قاعده شهودی 2.3 
