اندازه‌ی قلم متن
تخمین مدت زمان مطالعه‌ی مطلب:
چهار دقیقه
بدون شک علم برنامه نویسی در پیشرفت تکنولوژی دنیا، نقش بسیار کلیدی را ایفا کرده است بطوریکه حتی تصور یک روز بدون گوگل هم بسیار نگران کننده‌است. امروزه همه‌ی صنعت‌های دنیا، از اینترنت و سایت‌هایی که توسط برنامه نویسان راه اندازی می‌شوند، در توسعه کسب و کارهای خود استفاده میکنند. اصولا برنامه نویسی باید در استفاده از ساخته‌های خود برای پیشرفت و توسعه‌ی علم خود پیشرو باشد. بدیهی ست استفاده‌ی درست از تجربیات دیگران باعث صرفه جویی در زمان و هزینه تولید نرم افزار خواهد بود.
یک تجربه
سالها پیش یکی از همکاران تعریف می‌کردند که یک شرکت نرم افزاری برای مشاوره معماری نرم افزار از ایشان دعوت به همکاری کرده است. پس از مراجعه به شرکت متوجه شدند که تیم اصلی برنامه نویسان درگیر تولید ORM ای برای پروژه جدید شرکت هستند که برای تولید این ابزار بیش از 4 ماه را وقت صرف کرده‌اند؛ اما در مراحل نهایی کار دچار مشکلات زیادی شده اند. به نحوی که از ایشان برای کمک به رفع مشکل ORM ( به جای تولید نرم افزار مشتری) دعوت کرده‌اند.
در آن زمان یادم هست که EF 5 (که تقریبا نسخه سوم بعد از 3.5 و 4 می‌باشد - جزئیات در اینجا) توسط مایکروسافت ارائه شده بود. همچنین NHibernate هم همزمان با EFها (تاریخچه نسخه‌ها در اینجا) قابل دسترسی بوده‌است. با این حال تیم فنی به این دلیل که کوئری‌های تولیدی توسط EF کند هستند، اقدام به ساخت ORM کرده بودند. جالب اینکه با بررسی بیشتر مشخص شده‌است که حجم داده‌های پروژه در بدترین حالت در یک جدول به 5 هزار رکورد می‌رسد.
4 ماه صرف وقت و هزینه تیم 2 نفره برای طراحی و پیاده سازی و تست ORM ای که در نهایت به دلیل مشکلات Performance کنار گذاشته شد و از EF استفاده کردند. شاید در این 4 ماه می‌توانستند 30 درصد پروژه اصلی را پیاده سازی کنند.
شاید بتوان 3 دلیل عمده «فنی» شکست برخی از پروژه‌های نرم افزاری در ایران را به شرح زیر عنوان کرد:
- عدم استفاده مناسب از ابزارها و راهکار‌های موجود و انجام دوباره کاری
- استفاده غیر ضروری و عجولانه از تکنولوژی‌های جدید (بدون داشتن نیروی کار مسلط)
- پایین بودن سطح فنی و به‌روز نبودن برخی از برنامه نویسان ایرانی
متن باز (Open Source)
با پیشرفت توسعه نرم افزار و تمایل شرکت‌های بزرگ دنیا به تولید کامپوننت‌های متن باز (Open Source) ریسک استفاده از این نوع ابزارها نیز کمتر شده است. بطوریکه درصورت نیاز می‌توان کامپوننت را برای پروژه‌ها سفارش سازی کرد.
شاید کمتر کسی باور می‌کرد که روزی شرکت مایکروسافت محصولات خود را Open Source کند. اما امروز، در سال 2017 میلادی، شرکت مایکروسافت اقدامات مهمی را در این زمینه انجام داده است که می‌توانید جزئیات پروژه‌های متن باز این غول کامپیوتری دنیا را در اینجا و همچنین اینجا ملاحظه کنید.
یک سناریو
فرض کنید یک پروژه تحت وب را شروع کرده اید. بدون در نظر گرفتن جزئیات پروژه می‌توان گفت به ابزارهای زیر نیاز خواهید داشت:
همانطور که ملاحظه میکنید برای همه‌ی موارد فوق ابزارهای مناسبی وجود دارند که برای پیاده سازی هر کدام، سالها وقت و هزینه صرف شده‌است. همچنین قابلیت اطمینان این ابزارها به مراتب بالاتر از ابزارهای دست ساز خواهد بود. شاید برای ساده‌ترین ابزار فوق 3 ماه زمان لازم باشد تا یک نسخه باگ دار تهیه شود!
ملاحظات استفاده از ابزارها
توجه به چند نکته در استفاده از ابزارها و کتابخانه‌های آماده ضروری می‌باشد، بدین شرح:
- ابزار مورد نیاز را با R&D (تحقیق و توسعه) انتخاب کنید. ابزارهایی که در پروژه‌های واقعی استفاده شده‌اند، بسیار مناسب می‌باشند.
- توجه داشته باشیدکه استفاده از چندین ابزار باعث ایجاد تداخل در پروژه نشود (این مورد معمولا در کامپوننت‌های UI مانند JqueryUI و Bootsrtap اتفاق می‌افتد)
- مستندات مربوط به ابزارها را حتما مطالعه کنید. لطفا بدون تسلط از ابزاری استفاده نکنید.
درصورت امکان از ابزارها بصورت مستقیم استفاده نکنید. یک لایه واسط مخصوص خودتان را برای تنظیمات کلی ابزارها تهیه کنید که در آینده به دردتان خواهد خورد! (بیشتر در سمت سرور)
نتیجه گیری
اگر بخواهیم چرخ را اختراع نکنیم و از تجربیات موفق موجود استفاده کنیم، می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از ابزارهای آماده برای توسعه نرم افزار با رعایت دستورالعمل استفاده امری مفید می‌باشد. اما باید توجه داشته باشیم که استفاده از هر ابزاری به هرقیمتی در هرپروژه‌ای، حرفه ای نیست. همه‌ی راهکارها، ابزراها و تکنولوژی‌های مورد استفاده باید در راستای هدف اصلی «تولید و تحویل به موقع نرم افزار با کیفیت به مشتری» باشد؛ هدفی که در بسیاری از موارد فراموش شده و بیشتر زمان پروژه، صرف کارهای غیر ضروری می‌شود.
یک تجربه
سالها پیش یکی از همکاران تعریف می‌کردند که یک شرکت نرم افزاری برای مشاوره معماری نرم افزار از ایشان دعوت به همکاری کرده است. پس از مراجعه به شرکت متوجه شدند که تیم اصلی برنامه نویسان درگیر تولید ORM ای برای پروژه جدید شرکت هستند که برای تولید این ابزار بیش از 4 ماه را وقت صرف کرده‌اند؛ اما در مراحل نهایی کار دچار مشکلات زیادی شده اند. به نحوی که از ایشان برای کمک به رفع مشکل ORM ( به جای تولید نرم افزار مشتری) دعوت کرده‌اند.
در آن زمان یادم هست که EF 5 (که تقریبا نسخه سوم بعد از 3.5 و 4 می‌باشد - جزئیات در اینجا) توسط مایکروسافت ارائه شده بود. همچنین NHibernate هم همزمان با EFها (تاریخچه نسخه‌ها در اینجا) قابل دسترسی بوده‌است. با این حال تیم فنی به این دلیل که کوئری‌های تولیدی توسط EF کند هستند، اقدام به ساخت ORM کرده بودند. جالب اینکه با بررسی بیشتر مشخص شده‌است که حجم داده‌های پروژه در بدترین حالت در یک جدول به 5 هزار رکورد می‌رسد.
4 ماه صرف وقت و هزینه تیم 2 نفره برای طراحی و پیاده سازی و تست ORM ای که در نهایت به دلیل مشکلات Performance کنار گذاشته شد و از EF استفاده کردند. شاید در این 4 ماه می‌توانستند 30 درصد پروژه اصلی را پیاده سازی کنند.
شاید بتوان 3 دلیل عمده «فنی» شکست برخی از پروژه‌های نرم افزاری در ایران را به شرح زیر عنوان کرد:
- عدم استفاده مناسب از ابزارها و راهکار‌های موجود و انجام دوباره کاری
- استفاده غیر ضروری و عجولانه از تکنولوژی‌های جدید (بدون داشتن نیروی کار مسلط)
- پایین بودن سطح فنی و به‌روز نبودن برخی از برنامه نویسان ایرانی
متن باز (Open Source)
با پیشرفت توسعه نرم افزار و تمایل شرکت‌های بزرگ دنیا به تولید کامپوننت‌های متن باز (Open Source) ریسک استفاده از این نوع ابزارها نیز کمتر شده است. بطوریکه درصورت نیاز می‌توان کامپوننت را برای پروژه‌ها سفارش سازی کرد.
شاید کمتر کسی باور می‌کرد که روزی شرکت مایکروسافت محصولات خود را Open Source کند. اما امروز، در سال 2017 میلادی، شرکت مایکروسافت اقدامات مهمی را در این زمینه انجام داده است که می‌توانید جزئیات پروژه‌های متن باز این غول کامپیوتری دنیا را در اینجا و همچنین اینجا ملاحظه کنید.
یک سناریو
فرض کنید یک پروژه تحت وب را شروع کرده اید. بدون در نظر گرفتن جزئیات پروژه می‌توان گفت به ابزارهای زیر نیاز خواهید داشت:
| ابزار | مثال |
| ORM | EF , NHibernate , Dapper , LLBLGEN |
| IOC COntainer | Unity , StructureMap , Autofac , Castle.Windsor, LightInject , Ninject |
| Report Tools | CrsytalReport , Stimusoft , DevExpress Report, Telerik Report Tools, EasyReport |
| UI Component | Telerik , JqueryUI , Bootsrap ,CompnentArt, ComponentOne |
| Error Logger | ELMAH , NLog , log4net |
| Mapper Tools | AutoMapper , ValueInjecter |
ملاحظات استفاده از ابزارها
توجه به چند نکته در استفاده از ابزارها و کتابخانه‌های آماده ضروری می‌باشد، بدین شرح:
- ابزار مورد نیاز را با R&D (تحقیق و توسعه) انتخاب کنید. ابزارهایی که در پروژه‌های واقعی استفاده شده‌اند، بسیار مناسب می‌باشند.
- توجه داشته باشیدکه استفاده از چندین ابزار باعث ایجاد تداخل در پروژه نشود (این مورد معمولا در کامپوننت‌های UI مانند JqueryUI و Bootsrtap اتفاق می‌افتد)
- مستندات مربوط به ابزارها را حتما مطالعه کنید. لطفا بدون تسلط از ابزاری استفاده نکنید.
گاهی پیش می‌آید که یک برنامه نویس بدون مطالعه مستندات مربوط به یک IOC Container از آن ابزار استفاده میکند و در Register اولیه ویژگی LifeCycle مربوط به Context را با حالت Singleton مقداردهی میکند. بدین ترتیب پس از نیم ساعت، پروژه به دلیل آنچه که می‌توان "چاقی Context" نامید، DONE یا حداقل کند می‌شود که رفع این مشکل ساعت‌ها زمان می‌برد.
درصورت امکان از ابزارها بصورت مستقیم استفاده نکنید. یک لایه واسط مخصوص خودتان را برای تنظیمات کلی ابزارها تهیه کنید که در آینده به دردتان خواهد خورد! (بیشتر در سمت سرور)
فرض کنید در پروژه WPF از کامپوننت‌های زیبای DevExpress استفاده میکنید. به ازای هر کامپوننت یک کلاس به پروژه اضافه کنید که از کلاس اصلی آن کامپوننت Devexspress ارث می‌برد و در لایه UI خود از کلاس جدید خود استفاده کنید. با این کار می‌توانید ویژگی‌های عمومی کامپوننت‌ها را یکبار برای کل پروژه اعمال کنید.
نتیجه گیری
اگر بخواهیم چرخ را اختراع نکنیم و از تجربیات موفق موجود استفاده کنیم، می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از ابزارهای آماده برای توسعه نرم افزار با رعایت دستورالعمل استفاده امری مفید می‌باشد. اما باید توجه داشته باشیم که استفاده از هر ابزاری به هرقیمتی در هرپروژه‌ای، حرفه ای نیست. همه‌ی راهکارها، ابزراها و تکنولوژی‌های مورد استفاده باید در راستای هدف اصلی «تولید و تحویل به موقع نرم افزار با کیفیت به مشتری» باشد؛ هدفی که در بسیاری از موارد فراموش شده و بیشتر زمان پروژه، صرف کارهای غیر ضروری می‌شود.